Beleids- en maatschappelijke ontwikkelingen

Hieronder gaat de gemeente in op ontwikkelingen, waar gemeenten een beperkte invloed op hebben. Het gaat om beleid, dat vanuit het Rijk wordt geïnitieerd en de uitvoering van wettelijke taken. Daarnaast zien we ook maatschappelijke trends, die gevolgen hebben voor onze gemeente en onze inwoners. Er wordt volstaan met een inventarisatie van de landelijke en maatschappelijke ontwikkelingen.

Hervormingsagenda Jeugd
Het implementeren van de maatregelen uit de hervormingsagenda jeugd is nog met veel onzekerheden omgeven. De gemeente pakt dit in gezamenlijkheid met andere gemeenten in de regio Zuidoost Utrecht op. Vooralsnog verwachten de regiogemeenten deze implementatie binnen de bestaande budgettaire kaders uit te kunnen voeren. Wij willen echter wel alvast het signaal geven dat deze wellicht niet voldoende zijn, met name vanaf 2026.  Zo is bijvoorbeeld nog niet duidelijk of het Rijk overgaat tot een verplichting om een gemeenschappelijke regelingen in te richten. Zodra op deze thema’s vanuit het landelijke beleid meer duidelijkheid ontstaat, worden de benodigde kosten begroot en in de jaarcyclus opgenomen.

De hervormingsagenda jeugd is er op gericht de jeugdzorg zodanig te hervormen dat de uitgaven voor jeugdzorg beter beheersbaar worden en de beschikbaarheid en kwaliteit van jeugdzorg op orde blijft. Wanneer de maatregelen niet geïmplementeerd worden, verwacht de gemeente dat de stijgende uitgaven voor jeugdzorg onverminderd door gaan.

Jeugd
In de gemeente Utrechtse Heuvelrug zien we net als elders in het land een toenemende problematiek bij jeugdigen. Daardoor heeft de gemeente te maken met een stijgende trend in de kosten voor jeugdzorg. Ook bij aanpalende terreinen als leerplicht, leerlingenvervoer en de toegang tot jeugdzorg in de sociale dorpsteams, ziet de gemeente de uitgaven bij deze wettelijke taken stijgen. Dit wordt met name veroorzaakt door een grotere vraag en toenemende complexiteit.

De gemeente zet in op meer preventie. Daarnaast startten de gemeenten in de regio Zuidoost Utrecht, waarin de gemeente samenwerkt met de gemeenten Bunnik, De Bilt, Wijk bij Duurstede en Zeist, met het ontwikkelen van een nieuwe visie op inkoop van zorg en ondersteuning. Daarbij wordt bekeken aan welke knoppen gedraaid kan worden om de zorg en ondersteuning en de daarbij gepaard gaande uitgaven toekomstbestendig te maken.

Doordat de daadwerkelijke uitgaven binnen de Wet maatschappelijke ondersteuning achterblijven op de prognoses, verwacht de gemeente deze stijgende trend van uitgaven vooralsnog grotendeels binnen programma 5 op te kunnen vangen. Ook creëren we budgettaire ruimte door voor structurele activiteiten, die ook structureel in de begroting opgenomen zijn, de extra tijdelijke middelen in het kader van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en Integraal Zorg Akkoord (IZA) in te zetten (substitutie).  

Met bovengenoemde maatregelen streeft de gemeente naar een betere beheersing van de uitgaven voor jeugdzorg. De realiteit is echter dat er tal van factoren zijn, waar gemeenten geen invloed op hebben. Omdat de jeugdzorg een open einde-regeling is, is het niet ondenkbaar dat de uitgaven zodanig stijgen, dat deze niet meer op te vangen zijn binnen het programma zelf. Een mogelijk alternatief, maar tot op heden onwenselijk beschouwd, is het werken met budgetplafonds en wachtlijsten, met het risico dat problematiek verergert en de uitgaven nog meer stijgen.

Bibob beleid
De Wet Bibob is een (preventief) bestuursrechtelijk instrument. Als er een ernstig gevaar dreigt dat bijvoorbeeld een vergunning wordt misbruikt, kan de bevoegde overheidsinstantie de aanvraag weigeren of de afgegeven vergunning intrekken. Zo wordt voorkomen dat de overheid criminele activiteiten faciliteert en wordt bovendien de concurrentiepositie van bonafide ondernemers beschermd. Om de mate van gevaar te bepalen, kan de overheidsinstantie een advies aanvragen bij het Landelijk Bureau Bibob (LBB). Sinds het vaststellen van ons gemeentelijke BIBOB beleid, zijn er twee wetswijzigingen geweest, waarbij de reikwijdte van Bibob is uitgebreid, naar een groot aantal verschillende typen overheidsbeslissingen:

• beschikkingen (waaronder vergunningen, ontheffingen toekenningen, goedkeuringen, erkenningen, registraties en aanwijzingen);
• subsidies;
• overheidsopdrachten; en
• vastgoedtransacties waarbij de overheid partij is

De wetswijzigingen regelen onder andere een verruiming van de bevoegdheden tot informatiedeling tussen het LBB en overheden en tussen overheden onderling. Ook regelen de wijzigingen een groter toepassingsbereik van de Wet Bibob. Ons gemeentelijk Bibob beleid is hier echter nog niet op aangepast en zodoende is de wens om dit beleid, eventueel samen met de andere gemeenten binnen ons basisteam (Rhenen, Veenendaal, Renswoude, Wijk bij Duurstede) te updaten. Het nieuwe beleid zal, naar verwachting, meerdere gemeentelijke afdelingen raken en meer (onderzoeks-)capaciteit dan nu kosten. Hoeveel dit is, is echter nog niet bekend.

Informatiebeheer: voldoen aan de wettelijke eisen
De gemeente moet voldoen aan de wettelijke eisen (wo KIDO) en het actief (digitaal) openbaar maken van documenten ten behoeve van de Wet open overheid (Woo). De gemeente maakt noodgedwongen nog langere tijd gebruik van taakspecifieke applicaties, met eigen digitale archieven. Daarnaast dienen opgelopen achterstanden op deze taakvelden te worden ingelopen om aan de eisen van het interbestuurlijk toezicht en de Woo te voldoen. Hiervoor is uitbreiding van formatie noodzakelijk. Uitblijvende investeringen  om het informatiebeheer op orde te hebben en te houden, hebben tot gevolg dat het duurzaam digitaal raadpleegbaar moeten houden van onze informatie, maar ook de verplichte vernietiging ervan in gevaar komt. Daarnaast wordt risico dat het bestuurlijk toezicht wordt aangescherpt vergroot.

Betere beveiliging accounts
Het huidige beveiligingsniveau van de gemeente voor de werkplek is gebaseerd op de E3-licentie vorm van Microsoft voor Office365. Gelet op het toegenomen dreigingsniveau is het beveiligingsadvies om gebruik te gaan maken van de duurdere E-5 licenties van Microsoft. Deze licentievorm biedt bijvoorbeeld betere bescherming tegen sterk toegenomen problemen zoals phishing mails.  De VNG heeft hierover onderhandeld en inmiddels zijn de nieuwe tarieven bekend. Door de hogere tarieven en de toename van het aantal accounts zijn de hiervoor begrote middelen vanaf 2025 niet toereikend. De verwachting is dat de kosten voor de beveiliging van de werkplek de komende jaren verder zullen oplopen. Uitblijvende investeringen in de verhoging van het beveiligingsniveau vergroten de kans op geslaagde phishing en ransomware. Wanneer eind 2024 de nieuwe wet voor digitale veiligheid wordt aangenomen (NIS2) moet de gemeente verplicht (aanvullende) maatregelen gaan nemen op het vlak van cybersecurity. Met de nieuwe wet wordt ook de gemeente zelf aansprakelijk voor de digitale veiligheid.

Grip op een weerbare organisatie
Informatiebeveiliging en privacy is een groeiend beleidsterrein om onze dienstverlening te kunnen garanderen en vertrouwelijke informatie te kunnen beveiligen. Om te kunnen blijven voldoen aan de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) en aan eisen die gesteld worden vanuit de Algemene verordening gegevensbescherming (Avg) wordt momenteel gewerkt aan een risicogericht normenkader met maatregelen om deze risico’s te beheersen. Dit kunnen technische, mensgerichte, organisatorische of fysieke maatregelen zijn. BedrijfscontinuÏteit in relatie tot cybergerelateerde problemen is hier tevens een onderdeel van. Bij het verschijnen van de Kaderbrief is nog niet bekend wat dit betekent voor de gemeente.